Oorlogen zijn in de regel een perfecte voedingsbodem voor het vertellen van een verhaal. Immers, oorlog haalt het slechtste in mensen naar boven. Tegelijkertijd staan er mensen in tijden van oorlog op van wie je dat nooit zou verwachten. Bij hen haalt oorlog juist het beste naar boven. In de praktijk ligt dat niet zo zwart-wit en handelen mensen gewoon zoals ze zijn: op een menselijke manier. Met hun goede en slechte trekken die door de situatie nog een keer versterkt en uitvergroot worden.
KENAU van het NJMT is onweerstaanbaar
Ondanks alle ellende om ons heen is het heden ten dage moeilijk voor te stellen dat ons land in een oorlogssituatie terecht komt. Toch hebben onze lage landen in het verleden ook hun portie aan oorlogsgeweld voor de kiezen gekregen. Van 1568 tot 1648 woedde hier de tachtigjarige oorlog waarbij het calvinistische Nederland in conflict kwam met het Rooms-Katholieke Spanje. De Spaanse Koning Filips II stuurt aan het begin van deze tijd de Hertog van Alfa met 16.000 soldaten naar Nederland om het land weer onder controle te krijgen. De gevechten gaan op en neer en steden worden veroverd en heroverd. Den Briel, dat op 1 april 1572 weer in Nederlandse handen valt is daar een bekend voorbeeld van dat nog doorwerkt in de Nederlandse taal. In december 1572 begint Don Fadrique, zoon van de Hertog van Alva, het beleg van de stad Haarlem, waarbij de verwachting was dat de stad snel zou worden ingenomen. Pas een half jaar later, 12 juli 1573, viel de stad uiteindelijk, onder meer door de inspanningen van de vrouwen van de stad, aangevoerd door Kenau Simonsdochter Hasselaer.
Haar verhaal staat centraal in de nieuwe Nederlandse musical van het NJMT, geschreven en geregisseerd door Elise Berends. Eerder schreef zij voor het NJMT al de musical Peter Pan, het echte Verhaal, die MusicalNieuws in zijn oerversie al in augustus vorig jaar mocht bewonderen. Nu dus het verhaal over het beleg van Haarlem.
De musical KENAU begint met het bloedige einde en het moment dat Haarlem wordt ingenomen door de Spanjaarden. Vanaf daar gaan we terug in de tijd en zien we de aanloop en de gebeurtenissen die leiden tot het einde. In de eerste akte worden verder alle karakters geïntroduceerd, zoals Kenau (Mandy Wortel) met haar drie dochters Geertruide (Judith Boesen), Griete (Rosalie Eppink) en Lubbrich (Nathalie Meijer). Kenau staat er alleen voor en leidt de scheepswerf die haar overleden man ooit runde. Kenau is een spijkerharde vrouw die ook naar haar kinderen toe weinig warmte en genegenheid uitstraalt. Kapitein Wigbold Ripperda (Thomas Moesker) is de commandant van het garnizoen soldaten dat Haarlem verdedigt, Cornelis Jacobs (Jari Vegting) de opportunistische stadsbestuurder die slecht één doel voor ogen heeft: overleven. Zelfs als hij zijn vrouw Magdalena (Romee Niekus) daarvoor moet opofferen. Verder is daar nog Jan Kuyper, huursoldaat die de slag om Zutphen heeft meegemaakt en nu meehelpt om Haarlem te verdedigen.
De tweede akte beschrijft de gebeurtenissen in de stad gedurende het beleg van de Spanjaarden. We zien dat de situatie steeds nijpender wordt en dat meer en meer mensen moeten worden opgevangen en bezwijken onder de zware onstandigheden en de honger. Dochter Lubbrich is inmiddels omgekomen op de brandstapel en dat heeft Kenau ertoe gedreven om de wapens op te nemen en zich in te spannen om de Spanjaarden zo veel mogelijk te dwarsbomen. Zij weet de vrouwen van Haarlem te mobiliseren en dwingt met haar acties en inzicht respect af bij de mannen. Toch lukt het de Haarlemmers niet om de overmacht van de Spanjaarden te weerstaan en als de steun van de Prins van Oranje letterlijk aan de stad Haarlem voorbijgaat en richting Alkmaar gaat zijn het uiteindelijk toch de Spanjaarden die de overwinning naar zich toe trekken. Kenau ondertussen brengt een ingenieur naar Alkmaar om het land onder water te zetten om op die manier de Spanjaarden op hun overwinningstocht opnieuw te raken.
Tussen het grote verhaal van het beleg van Haarlem door weet Elise Berends de menselijke kant van de oorlog te belichten met kleine verhaallijnen die de inwoners van Haarlem betreffen. Zo wordt de ontmoeting tussen Jan Kuyper (Nick van der Jagt) en Griete prachtig weergegeven en gevat in het nummer ‘Tot Weerziens’ dat in de tweede akte een reprise krijgt in “Er Groeit Iets”. Een hele sierlijke melodie waarmee wordt aangetoond dat ook in de meest zware tijden mooie dingen gebeuren. In de tweede akte zingt Clausje Gerritsdochter (Elsemiek van Doorn) het prachtige maar ook beklemmende “Er Groeit Een Kind In Mij” met subtiele koorzang. Daarin beschrijft ze eerst het grote wonder van haar zwangerschap om zich vervolgens af te vragen of het wel verstandig is om in deze onstandigheden een kind ter wereld te brengen. Haar uiteindelijke beslissing daarover is dramatisch. Klein menselijk leed is gedurende de gehele voorstelling terug te zien met thema’s als huiselijk geweld, onverdraagzaamheid en racisme. Daarmee legt de voorstelling een link met thema’s die ook nu nog actueel zijn. Waar het nu gaat om het dichtgooien van landsgrenzen ging het in 1572 om het sluiten van de stadspoorten. Iedereen die niet in de stad thuishoorde werd met argusogen en wantrouwen bekeken, zelfs als het verre familie van buiten betrof.
Mandy Wortel speelt een glansrol als Kenau. Enerzijds weet ze de hardvochtigheid van Kenau goed te treffen, maar ook haar onzekerheid en twijfels en haar onmacht om haar kinderen een stukje menselijke warmte te bieden. Vanaf het begin van de voorstelling (met het nummer “Ik Kots op Zwakte”) weet zij de juiste toon te raken. Emoties komen los in de nummers “Haat Me” (samen met haar overgebleven dochters) en “Kou Kan Mij Niet Deren” waarin zij een statement maakt die we ook in deze tijd graag vaker zouden horen.
We doen de rest van de cast tekort als we niet iedereen zouden noemen. Elke rol is goed bezet en samen maakt de cast een schitterende voorstelling van het basismateriaal van Elise Berends. Stevige nummers worden afgewisseld met de mooiste en lieflijkste melodieën en dialogen, waarbij we bij vlagen moeten denken aan de die andere musical die deels op de barricaden speelt. Hier gaat het echter niet om de opstand van Parijs in 1832 maar om een stukje pure Hollandse geschiedenis. Zelfs een prachtige gospel (“Er Stroomt Een Rivier”) komt in de tweede akte voorbij.
Mooi ook de details en de kleine verhalen in de tweede akte. Als in de loods waar vluchtelingen worden ondergebracht een klein kind komt te overlijden worden je ogen naar dat menselijke drama zonder tekst toegetrokken. Daarmee bewijst deze cast dat woorden niet altijd nodig zijn om een verhaal te vertellen.
MusicalNieuws zag een kleine week voor de première al een doorloop van de cast in de repetitieruimte in Zaandam en was de dag van de première de gehele middag aanwezig bij de laatste voorbereidingen en de technische doorloop. We zagen op al die momenten een cast (en crew) die volledig gefocust was. Bijzonder om te zien hoe men, tot een paar minuten voordat het publiek de zaal betrad, nog met elkaar bezig was om een optimale prestatie te kunnen leveren en het beste uit elkaar te halen. Al die inspanningen betaalden zich uit en leidden tot een voorstelling die het publiek van begin tot eind wist te boeien. Al in de voorbereidingsfase werd de cast beloond met een tweede voorstelling, nadat de eerste voorstelling in een mum van tijd werd uitverkocht. Het is te hopen dat in de toekomst nog meer mensen kunnen genieten van KENAU, de Musical.
Naast de hierboven genoemde spelers werkten Erik Pielaat, Carmen Caspersz, Renee Weersma, Linda van Beest, Nanejda Weels, Emma Broek, Femke van Duijn, Esmeralda van der Weide, Aavinaash Kaur, Sandro Sven, Remy Niekus, Arda Lentjes, Sarah Schaeffer, Daan Achterberg, Jim Leijen, Maarten Bruggeman, Carlo van Munster en drie jonge leerlingen (Tzippy de Wolff, Anisa Boulassel en Georgina Walker) van het NJMT aan deze voorstelling mee.
Wil je graag meer foto's zien van KENAU, de Musical? Hou dan onze facebook pagina in de gaten, waar we binnenkort een uitgebreide fotoreportage zullen plaatsen.
