‘Jij bent een zoon kwijt geraakt. Cal is een hele generatie kwijtgeraakt.’ Zo zet Will (Freek Bartels) de onverwachte gast Katherine Gerard (Anne Wil Blankers) op haar plaats. Moeders en Zonen bolt van dit soort diep snijdend commentaar.
Moeders en zonen: dynamisch, intelligent en gevuld met (zwarte) humor
Het stuk, geschreven door Terrence McNally, kan worden gezien als een thematische opvolger van The Normal Heart en/of Angels in America, al haalt het nooit echt hetzelfde niveau. Desondanks is het een intrigerend geheel; wat volgt er na de hel van aids?
Cal (Paul de Leeuw) is een overblijfsel van de periode waar aids wild om zich heen greep, maar zijn ex-vriend André heeft het destijds niet gered. En nu staat Katherine, de moeder van André ineens op de stoep bij hem thuis, waar hij met zijn nieuwe partner Will en hun zoontje Bud woont. Wat volgt is eigenlijk niet meer dan een lang gesprek; Katherine lijkt zo snel mogelijk weer te willen vertrekken, maar telkens stuiten zij en Cal op een onderwerp waar toch nog over gesproken moet worden. Het verbale gespar tussen de personages wordt gevuld met sentimentaliteit, maar ook met woede, onbegrip en met schuld. Katherine heeft nog steeds moeite met het feit dat haar zoon homo was en heeft het idee dat Cal de oorzaak is van zijn overlijden. Cal rouwt ook nog steeds om André, maar heeft inmiddels een gezin gesticht en is succesvol en gelukkig. Will is vol onbegrip over het opbrengen van een verleden waar hij nooit deel van is geweest.
In de kern draait het in Moeders en Zonen vooral om Katherine, die aan het eind van haar leven sterk verbitterd is geraakt door teleurstelling na teleurstelling. Ondanks dat Anne Wil Blankers dit personage vele dimensies weet mee te geven, krijg je op geen enkel moment medelijden met haar. Uit alles blijkt dat Katherine een nare vrouw is; nooit toont zij compassie, noch heeft zij moeite om Cal’s persoonlijke tragiek geheel aan de kant te schuiven. Wanneer zij voor de zoveelste keer Cal beledigt begin je je af te vragen waarom hij haar in vredesnaam niet uit z’n huis gooit. Aan de ene kant is het zonde dat dit personage geen verzachtende kwaliteiten heeft meegekregen (door bijvoorbeeld te bekeren van haar ongebreidelde homofobie), maar tegelijkertijd is het een jammerlijke weergave van de werkelijkheid, waarin er helaas nog steeds dit soort mensen rondlopen.
Zowel Paul de Leeuw als Freek Bartels leveren een geweldige presentatie. De Leeuw is goed op zijn plaats als de zachtaardig, wat nerveuze Cal, die zich nooit voor ogen had gehouden dat hij ooit een gezin kon stichten. Dat Bartels kan acteren blijkt ook hier weer; zijn Will is vurig en zelfverzekerd. Samen met Blankers zorgen zij ervoor dat Moeders en Zonen geen moment verveeld. Het stuk is dynamisch, intelligent en gevuld met (zwarte) humor. Het is jammer dat de teksen af en toe (zeker tegen het einde aan) sentimenteel aandoen. Desondanks weet het je te raken, iets wat duidelijk voelbaar was in de zaal.
Waar her en der wordt afgevraagd of een stuk over aids inmiddels niet overbodig is, moet deze vraag ontkennend worden beantwoord. Het is wonderbaarlijk dat het repetitieve van de toneelwereld alleen wordt aangehaald als het gaat om toneelstukken over homo’s of aids. Als de zoveelste hetero-romance op het podium staat, vraagt geen criticus zich af of het niet overbodig is. McNally beschrijft het duidelijk in Moeders en Zonen, voorkomen moet worden dat aids in onze geschiedenisboeken verandert ‘van hoofdstuk tot alinea tot voetnoot’. Zolang homoseksualteit en aids thema’s zijn die spelen in onze samenleving, zolang dienen er nog (mooie) stukken over geschreven te worden. En dat is wat McNally heeft gedaan.
Moeders en zonen is tot en met 16 december te zien door het het land. De juiste locatie en tickets vind u hier: http://www.ntk.nl/voorstelling/moeders-en-zonen
Door Lina Knol
