“Mijn hele leven lijkt te worden gedicteerd door mensen die ik nooit gezien heb,†zegt Guido van Waveren in het eerste bedrijf van de nieuwe voorstelling van het Ro Theater: Van Waveren, de ondergang van een Hollandse familie. Daarmee zegt hij dat wie hij is, wat hij doet en hoe hij in het leven staat volledig afhankelijk is van wat zijn familie is en wat zijn familie heeft meegemaakt. Een interessante vraag, vooral als je weet dat de echte Guido van Waveren uit een welgestelde familie komt, maar eindigt als zwerver in een Amsterdamse gracht. Van waveren ging op vrijdag 3 oktober in première in de Rotterdamse Schouwburg.
Première Van Waveren: staat onze toekomst al vast?â€
De voorstelling van het Ro Theater vindt zijn oorsprong in geluidsbanden, die cineast Wim van der Aar in 1996 op het Waterlooplein kocht. De banden bevatten 60 uur aan geluidsmateriaal, opgenomen door Guido van Waveren zelf. Opnames van (telefoon)gesprekken met onder meer familieleden, vriendinnen, advocaten en psychiaters. Uit de gesprekken komt het beeld naar voren dat Guido probeert om zijn oorsprong te achterhalen en de reden waarom hijzelf ‘kronkels’ in zijn hoofd heeft. De gesprekken laten horen dat ook zijn familie ‘kronkels’ heeft. Van der Aar doet nader onderzoek naar Van Waveren en zijn familie, komt erachter dat hij in 2006 is verdronken als zwerver in een Amsterdamse gracht, en maakt in 2012 een documentaire over zijn zoektocht naar Guido van Waveren: De Van Waveren Tapes.
Rik van den Bos en Don Duyns bewerkten het verhaal tot een script, en regisseur Alize Zandwijk bracht dat script met 7 spelers tot leven. Van Waveren is de laatste grote-zaal-voorstelling van Alize Zandwijk voor het Ro Theater. Sinds 2006 is zij artistiek directeur van het Ro Theater, een functie die zij eind 2016 zal neerleggen.
In het programmaboekje van Van Waveren wordt duidelijk gemaakt dat de voorstelling geen getrouwe weergave van de werkelijkheid geeft. Weliswaar gebaseerd op historische feiten, maar ingevuld en gekleurd door de schrijvers. Een subjectieve weergave van de werkelijkheid dus, en dan ook nog eens gezien vanuit het perspectief van Guido van Waveren, de man met kronkels in zijn hoofd. Daarmee wordt de voorstelling een surrealistisch verhaal, bij vlagen absurd, beklemmend, maar ook ontroerend en heel breekbaar en persoonlijk. Het publiek kijkt immers door de ogen van de labiele Guido van Waveren naar de gebeurtenissen uit de tijd dat hij nog niet geboren was en de tijd waarin hij nog een kind was.
Het resultaat is een boeiende en intrigerende voorstelling, waarbij de ontwikkelingen in de familie van Waveren (vier kinderen van vader Theodoor van Waveren, die na zijn dood zijn bloembollenbedrijf verdeelt over zijn kinderen) met veel drama en uitvergroot spel worden neergezet. De vier zoons worden gespeeld door Jack Wouterse (Tup, oudste zoon en vader van Guido), Guido Pollemans (Tom, oprichter van de Keukenhof), Herman Gillis (Frank, zoon die zaken doet in Duitsland en getrouwd is met een Joodse vrouw) en Nasrdin Dchar (Erlo, jongste zoon die zich uit laat kopen en vertrekt naar de VS). Sylvia Poorta speelt de rol van Lydie van Waveren, vrouw van Tup en moeder van Guido. Fania Sorel speelt de rol van Celestine, vrouw van Frank van Waveren. Ze vormen samen een prachtig en gevarieerd tableau. Met name Gillis en Poorta blinken uit, mede omdat hun karakters de meest interessante zijn.
De rol van Guido van Waveren wordt gespeeld door Sanne den Hartogh, die dat weergaloos doet. De verwarring en machteloosheid straalt van hem af gedurende de gehele voorstelling. Het verhaal wordt vanuit zijn ogen verteld en Den Hartogh staat er bij en kijkt ernaar. Hij kan niets doen, want ten tijde van de gebeurtenissen was hij nog niet geboren en zowel zijn lichaamstaal als zijn spraak stralen dat uit. Aan het eind van de voorstelling weet hij de zaal muisstil te krijgen met zijn laatste grote monoloog, waarin hij heel klinisch zijn dood beschrijft.
Van Waveren wordt zo het verhaal van een man, wiens leven en lot al bepaald zijn voordat het goed en wel is begonnen. Het verhaal maakt duidelijk dat het onmogelijk was voor Guido om te ontkomen aan zijn ‘familiekarma’, een gegeven dat je wel even aan het denken zet. Maar, zoals het programmaboekje zegt: “Omdat niet alles waar gebeurd is, mag je niets voor waar aannemen.” En die gedachte stelt dan toch wel weer gerust.
De voorstelling Van Waveren, de ondergang van een Hollandse familie, is nog tot en met 29 november te zien in theaters in het gehele land.
